درباره دینداری در ایران.. محمدرضا پویافر.. [بخش ۱ از ۲]

🔷 درباره دینداری در ایران

🔹 محمدرضا پویافر

[بخش 1 از 2]

وضعیت دینداریِ ایرانیان و تحولات آن به ویژه طی سالهای اخیر مورد اختلاف نظر جدی بوده است. در یادداشت، بر اساس پیمایشهای ملی دینداری انجام شده و همچنین برخی مقالات اخیر برای مراکز پژوهشی، تلاش شده تا به مهم ترین پرسشها در این مورد پاسخ داده شود:

🔸 مروری بر پیمایش های دینداری دیروز تا امروز:
از دهه 1350 تا کنون 10 پیمایش مهم ملی انجام شده که حداقل بخشی از سوالات آنها مربوط به شاخص های دینداری ایرانیانِ مسلمان بوده است:
1. پیمایش گرایش‌های فرهنگی و نگرش‌های اجتماعی در ایران(اسدی، 1353) در سطح ملی و مرحله دوم آن پنج سال بعد (اسدی، ۱۳۵۸)، در سطح تهران، با تعدادی سوال در مورد دینداری.
2. آگاهی‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعي و فرهنگی در ايران(محسنی، 1374)، با تعدادی سوال در مورد دینداری.
3. موج نخست پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان که اولین موج این پیمایش (رضایی، 1379) در سال 1380 منتشر شد، با تعدادی سوال در مورد دینداری.
4. موج دوم پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان به فاصله سه سال از موج اول (گودرزی، 1382)، با تعدادی سوال در مورد دینداری.
5. پیمایش ملی تحولات فرهنگی جامعه ایران(گودرزی، ۱۳۸۳)، با تعدادی سوال در مورد دینداری.
6. پیمایش دینداری در ایران (طالبان، 1388) نخستین پیمایش ملی که اختصاصاً متمرکز بر سنجش دینداری و شاخص های مربوط به آن بود.
7. پیمایش «آماده‌سازي مقياس دينداري و ارزيابي سطوح دينداري اقشار مختلف جامعه ايران » درسال 1388 (خدایاری فرد، 1388).
8. پیمایش ملی «دینداری ایرانیان» از سوی دفتر پژوهش های کاربردی سازمان تبلیغات اسلامی (کاظمی و فرجی، 1389) با بزرگ ترین نمونه در پیمایش های دینداری شامل 18068 نفر از مراکز شهری و روستایی در 31 استان.
9. موج سوم ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان با فاصله دوازده سال از موج دوم (جوادی یگانه، 1394)، با تعدادی سوال در مورد دینداری.
10. آخرین پیمایش ملی دینداری و در واقع موج دوم پیمایش دینداری ایرانیان (کاظمی و فرجی، 1395).
🔸 وضعیت و تحولات در شاخص های دینداری
باورهای دینی: مقایسه نتایج پیمایش های ملی نشان می دهد که اعتقاد به وجود خدا در میان مردم یک ثبات نسبی را نشان می دهد.
مناسک دینی: مقایسۀ انجام اعمال و مناسک دینی در پیمایش های انجام شده نشان می¬دهد که میزان فراوانی کسانی که نمازهای یومیه خود را بجا می آورند، طی سالهای مختلف از 79 تا 95 با کاهش مواجه بوده است. این نتایج مقایسه در بررسی پیمایش های ملی نشان می دهد که نمازخوانی در ایران در مجموع و بایک شب ملایم در حال کاهش بوده است.
مشارکت دینی در آیین ها: به عنوان شاخص مهم در این بخش می توان به شرکت در مجالس روضه خوانی اشاره کرد که نمود مهم آن در ایام سوگواری امام حسین (ع) در محرم و صفر است. نتایچ پیمایش های انجام شده نشان می دهد که بر خلاف روند نزولی در مناسکی مانند نماز و روزه، در اینجا با یک رشد نسبی مواجه بوده ایم. میزان کسانی که حداقل گاهی اوقات در مجالس روضه شرکت می کنند، از 7/56 در سال 74 به 4/73 در سال 95 رسیده است. این رشد نسبی، با شهود تجربی ما و مشاهده میزان هیأت های عزاداری و مشارکت عمومی در آن در مراسم عزاداری محرم و صفر به خوبی قابل انطباق است.
زیارت و سفرهای مذهبی: شاخص مهم دیگر در دینداری که آن هم طی سالهای اخیر یک رشد نسبی را نشان می دهد، زیارت اماکن مقدس است. میزان کسانی که به زیارت می روند از 70 درصد در سال 74 به 4/75 در سال 95 رسیده است. نمود بارز این افزاش مشارکت را در مشارکت زایران اربعین و رشد مداوم آن در سالهای اخیر می توان مشاهده کرد.
پوشش دینی: بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس(1397)، در سال 1387، 9/66 درصد از جمعیت مورد مطالعه، موافق پوششی شامل مانتو، شلوار و شال، روسری بوده اند و 3/49 درصد در عمل هم همین طور رفتار کرده اند. این میزان، یعنی دور شدن از پوشش سنتیِ چادر، در مقایسه با سالهای قبل از آن، افزایش یافته است.
مدارای دینی: بر اساس پژوهشهای انجام شده، طی سالهای پس از انقلاب، تعداد کسانی که مخالف رفت و آمد با افراد «غیر نمازخوان» هستند، کمتر شده و مردم دیگر حساسیت کمتری در این مورد دارند.
بر اساس پیمایشی دیگر در مناطق 22 گانه تهران بزرگ (پویافر، 1392)، تنها 9/39 درصد از پاسخگویان موافق حجاب اجباری بوده اند، در حالی که 7/21 درصد نظر بینابین داشتند و 5/38 درصد مخالف حجاب اجباری بودند.

@mr_pouyafar
ادامه👇👇👇