مرجع محتوای تخصصی مطالعات اجتماعی دین: نشستها، همایش ها، پایان نامه ها، معرفی کتاب، مقالات، پژوهشها و یادداشت‌های تحلیلی. اطلاع رسانی، تبادل و دریافت مطلب: مریم محمدی اکمل @maryam_mohamadiakmal


🔶معرفی کتاب اسلام علیه اسلام.. ✍️جواد شریفی

تازگی کتابی از روشنفکر عرب، صادق النیهوم به نام اسلام علیه اسلام خواندم. نیهوم در فصل دوم این کتاب با عنوان حکمت پنهان تحلیل جالبی از حروف مقطعه قرآن ارائه می‌دهد. نیهوم مدعی است که حروف مقطعه در زمان خودش در چارچوب سنت یهودی کاملا قابل فهم بوده. به نظر وی حروف مقطعه قرآنی، بخشی از حروف ابجد کنعانی هستند که مشعر به معانی عرفانی سنت کابالا هستند. یکی از شواهدی که نیهوم ارائه می‌دهد عدم وجود حروف غ خ ض ظ ث ذ در میان حروف مقطعه قرآنی ست؛ یعنی دقیقا همان حروفی که ابجد کنعانی نیز آن‌ها را ندارد. البته نیهوم متذکر می‌شود که اسلام به عنوان رسالت آزادسازی دین از بند سحر و جادو، بر خلاف سنت یهودی برای این کلمات تاثیر جادویی قائل نبوده.. وی در فصل اول همین کتاب به نام «برپایی عدالت یا برپایی مناسک؟!» نخست بر خلاف نظر رایج، معنای واژه قرأ در آیه «اقرأ باسم ربک الذی خلق» را ابلاغ کردن دانسته نه خواندن. سپس می‌گوید تأکید مفسران بر معنا کردن واژه اقرأ به خواندن، تلاشی است برای توجیه داستان جعلی بی سوادی پیامبر و اثبات أمی بودن وی. سپس مدعی می‌شود که أمی به معنای بی سواد نیست؛ بلکه به قرینه قرار گرفت ...
  • گزارش تخلف

🔹ریشه‌های تاریخی شریعت اسلامی🔹. (الجذور التاریخیة للشریعة الاسلامیة).. جواد شریفی

این اثر، کتابی از پژوهشگر عرب، خلیل عبدالکریم است. وی در مقدمه این کتاب می‌نویسد: «بسیاری از اهل منبر هنگامی که از اعراب پیش از اسلام سخن می‌گویند، آنان را مردمی یک‌سره بی فکر و نادان و گمراه و وحشی و زشت کردار توصیف می‌کنند و می‌پندارند سیاه نمایی درباره دوره پیشااسلامی، خدمت به اسلام است. در حالی که این کار اصلا به اسلام کمکی نمی‌کند.». عبدالکریم برای زدودن چنین توهمی سه دلیل می‌آورد تا نشان دهد بر خلاف تصور بسیاری افراد، اعراب پیش از اسلام دارای علم و فرهنگ و اخلاق و سطوحی از تمدن بوده‌اند.۱️⃣ طبق خود قرآن، اعراب در مقابل ادعاهای قرآن مناقشه و استدلال می‌کردند و در مسائلی مانند بعثت انبیا و آفرینش و امکان برقراری تماس میان خدا و انسان از طریق معجزه _که از مسائل مهم فیلسوفان بوده و هست_ با پیامبر گفتگو می‌کردند و اگر آن‌ها مردمی گمراه و نادان و وحشی بودند چنین توانی نمی‌داشتند.۲️⃣ همین که قرآن در برابر اعراب هماورد طلبی و تحدی کرده است، پس لابد آن‌ها را تا حدودی هم‌طراز خودش و در درجه درخور توجهی از دانش و فرهنگ می‌دانسته است. برای مثال دولت ایالات متحده در برابر کشورهایی چون شوروی ی ...
  • گزارش تخلف

🔶رضا امیرخانی، رمان نویس: وقتی نهاد نظامی بخش فرهنگی دارد چرا وزارت فرهنگ نیروی هوایی ندارد🔻

🔸به عنوان فرماندهی محترم نیروی هوایی نویسندگان اعلام می‌کنم. آخر هفته‌ها بی‌کار شوم، می‌روم و با چتربال از کوه پایین می‌پرم. به همین جهت قطعا می‌توانم خود را طی حکمی به عنوان فرمانده نیروی هوایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب نمایم. مضحک است؟ ابدا مضحک نیست. وقتی می‌توانیم در نهادی نظامی بخش فرهنگی داشته باشیم و آن بخش برای صدر تا ذیل متخصصان اهل فرهنگ تصمیم‌سازی کند، چرا وزارت فرهنگ نباید نیروی هوایی داشته باشد؟ چه کسی قرار است از آسمان فرهنگ این مرز و بوم محافظت کند؟ و حالا اگر قرار شد ارشاد نیروی هوایی داشته باشد، دیگر در شهر کوران، من یک‌چشمی می‌توانم چتربال را اف-چهارده جا بزنم … همان قدر این‌جا متخصص صنایع هوایی داریم که در فلان نهاد نظامی متخصص فرهنگ!. 🔸من می‌خواهم یک سفارت جدید تسخیر کنم! ...
  • گزارش تخلف

⚡️اگر انتقادات من توهین به حوزه است پس باید اول امام را محاکمه کرد …✔️حسن رحیم پور ازغدی🔻

🔹من احتمال قوی می‌دهم تمام سخنانی که بنده در مدرسه فیضیه داشتم مطالعه نشده و تمام فیلم سخنرانی را ندیدند. چون آنچه به عنوان پاسخ داده شد، اصلا چیزهایی نبود که ربطی به آنچه که من گفتم داشته باشد …🔹من اصلا معتقدم آنچه که گفتم و به آن معتقدم مبنای انقلاب اسلامی بوده و حرف‌های صریح و تعابیری است که امام (ره) در سخنرانی‌های مختلف و حتی در وصیت‌‌نامه خود گفته و سخنانی که امام در این باره داشته یکی دو تا نیست.. 🔹امام حرف‌هایی را زده که من اصلا جرأت نمی‌کنم بگویم! امام می‌گوید افعی‌های خوش خط و خال حوزه! چه کسی جرأت می‌کند این حرف‌ها را بزند؟ خوب شد من این حرف را نزدم، وگرنه می‌گفتند فلانی گفته در حوزه افعی داریم …🔹خیلی جالب است، اینها حرف‌های امام است و ما جرأت نمی‌کنیم آنها را بگوییم! برخی از انتقادهایی که شهید بهشتی و شهید مطهری کرده را ما جرأت نمی‌کنیم بگوییم، ممکن است بگویند اینها توهین به حوزه، روحانیت و مراجع است.. 🔹تعبیر سکولاریسم در حوزه را رهبر انقلاب دو سه بار به کار بردند، در خود قم که ایشان رفتند، گفتند سکولاریزم در حوزه یعنی اینکه بگوییم ما فقط به فقه، مباحث احکام دین در حوزه عبا ...
  • گزارش تخلف

هر نواندیشی در دین باید در چارچوب فقه شکل گیرد/ نقد نواندیشی دینی.. حسن انصاری

(پژوهشگر ارشد علم کلام و فلسفه اسلامی). نکته نخست: در اینکه نواندیشی دینی در عمل قصد خدمت به دین و تفکر دینی و دفاع از دین دارد البته تردیدی نیست. همچنانکه تردیدی نیست که تأملات نظری نواندیشان دینی به ویژه آنچه در حوزه فلسفه معرفت دینی و هرمنوتیک متون دینی ارائه داده‌اند توانسته در دو دهه گذشته تأملاتی را از سوی متولیان فقه و الهیات به صورت واکنش سبب ساز شود. اما این تلاش‌ها ربطی به فرایند اصلاح فکر دینی ندارد. نهایتا تأملاتی نظری و باورهایی است که از حاشیه جغرافیای گفتمان دینی اسلامی نمی‌تواند راه به هسته درونی برد و دست آخر اگر بخواهیم با ادبیات فرقه نگاری اسلامی کلاسیک سخن گوییم در حد یک گرایش فرقه‌ای باقی می‌ماند. ممکن است تأثیراتی داشته باشد اما هیچگاه توان وارد شدن در یک دیالوگ با مرجعیت و منابع مشروعیت دینی را پیدا نمی‌کند …نکته دوم: اینکه فقیهان ما به فقه اعتنایی بیشتر از کلام و تفسیر و فلسفه و تفسیر داشته‌اند گرچه در کلیت آن دست کم در سده‌های اخیر درست است اما این ربطی به این نکته مهم ندارد که فقه سهمی محوری نه تنها در ساخت تمدن اسلامی و بل در شکل دادن منظومه دینی اسلامی دارد. ...
  • گزارش تخلف

🔶انتظارات حداکثری از فقه در عصر پایان اجتماعی فقه!.. ✍️حسن محدثی.. فقه دانشی قدیمی است

هم‌ به لحاظ بنیان‌های معرفتی دچار بحران است و هم به‌لحاظ کارآمدی. تحقیقات جامعه‌شناختی محدود انجام گرفته در باب حضور اجتماعی فقه نیز نشان می‌دهد که این دانش با مدرن شدن روزافزون جامعه‌ی ایران به‌لحاظ اجتماعی نیز دچار بحران است و حضور اجتماعی آن به‌نحو روزافزون رو به افول است. جمعیت کسانی که به داشتن مرجع تقلید باور دارند و جمعیت کسانی که به رساله‌ی عملیه مراجعه می‌کنند، به‌نحو روزافزون در حال کاسته شدن است. زمانی در این کشور فقه مهم‌ترین دانش و فقیه مهم‌ترین نخبه‌ی فرهنگی و واجد بیش‌ترین قدرت نمادین بود. زمانی در این کشور کسی بدون ارتباط با فقیه و پرسش از قواعد شرعی برای فعالیت اقتصادی فعالیت اقتصادی نمی‌کرد. همیشه پیوند وثیقی بین بازار و روحانیت وجود داشت. در تمامی این موارد فقه در حال از دست دادن یکایک موقعیت‌های اجتماعی خود است. فقه اسلامی از اساس دچار تأخر است و با انبوهی از چالش‌ها مواجه است. حالا در این شرایط کسانی خواهان حضور حداکثری فقه هستند و انتظار دارند فقه مسایل تمدنی و اجتماعی-سیاسی جامعه‌ی به‌نحو روزافزون در حال مدرن شدن را حل کند! ...
  • گزارش تخلف

حسن محدثی در گفت‌وگو با ایبنا:. ♦️سالانه ده‌ها هزار نفر به حج می‌روند اما جامعه متحول نمی‌شود

🔸برنامه‌های آموزشی کاروان‌های ایرانی بسیار فقیرانه است. تاریخ انتشار: یکشنبه ۱۱ شهریور. «خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - خداداد خادم: نویسندگان معتبری در تاریخ معاصر ایران بوده‌اند که از حج و حاجیان نوشتند. برخی مانند مرحوم علی شریعتی به وجه الهیاتی حج صحه گذاشته‌اند و برخی مانند جلال آل احمد از منظر انتقادی به جامعه اسلامی و مناسک آن پرداخته‌اند. در نسل‌های جدیدتر هم نویسندگانی مانند علی طهماسبی در سفرنامه حج خود کوشیدند از منظر اسطوره‌ای از حج سخن بگویند.. اما این بار حسن محدثی، استاد جامعه‌شناسی که تخصص اصلی‌اش هم جامعه‌شناسی دین است در سفری که در سال ۱۳۸۶ به مکه داشته تلاش کرده این بار از منظر یک زائر محقق به حج و مناسک بنگرد! مخاطب اصلی او در کتاب جدیدش با عنوان «حاجی خودتی» (نشر نقد فرهنگ)، حاجی‌ها هستند که طی سال‌های اخیر از سوی بخشی از جامعه مورد انتقاد هم قرار گرفتند. با او درباره این کتاب گفت‌وگوی تفصیلی داشته‌ایم که مشروح آن را می‌خوانید:. 🔻ابتدا از عنوان کتاب «حاجی خودتی» بگوئید که چرا این نام را انتخاب کردید؟. ...
  • گزارش تخلف

🔶 روایتی زنانه از عزاداری عاشورا

✍️شیما غلامرضا کاشی (دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه تهران و پژوهشگر جامعه‌شناسی تشیع با تمرکز بر زیارت). ▪️از کودکی، در ده روز آغاز ماه محرم، در مجالس عزاداری مختلفی در محلات گوناگون تهران شرکت کرده‌ام. از مجالس عزاداری محله پیروزی و شکوفه در جنوب شرقی تهران گرفته تا عزاداری‌های محله سعادت‌آباد در شمال غرب تهران. مکان برگزاری این جلسات هم متمایز بوده است: اغلب در چادرهای موقتی هیئت‌ها که در فضاهای باز محلات برپا می‌شد، برخی در امامزاده‌ها، برخی در منازل و برخی در بناهای ثابت حسینه‌ها. این یادداشت، یک روایت از تجربه شخصی من به عنوان یک زن، از حضور در تکیه‌ها و مراسم عزاداری عاشورا و تجربه متفاوتی است که محرم سال گذشته برایم رخ داد. بسیاری از آن چیزی که وصف می‌شود ممکن است برای خواننده آشنا باشد. کما اینکه کلیات دو شیوه عزاداری که در ادامه وصف می‌شود هر کدام به صورت مجزا پیش از این نیز برای من هم آشنا بود، اما آنچه برایم قابل توجه است، تمایزی است که ناگهان میان این دو و در مقایسه با یکدیگر به چشمم آمد. ‌ … 🔻. ادامه متن در سایت «جامعه‌شناسی تشیع» در لینک زیر:. ...
  • گزارش تخلف

🔶در باب تنهایی و لزوم بازگشت تنهایی آیینی به زندگی ما.. ✍️جبار رحمانی

📝تنهایی بیانگر موقعیتی است در زندگی انسانها که به اشکال مختلف و در رویکردهای مختلف مورد توجه قوده است. امروزه این واژه معنایی ناخوشایند دارد و بیانگر موقعیتی است که انسان‌های دچار نوع اختلال در ارتباط با دیگران می‌شوند و عملا در جهان اجتماعی و فرهنگی و ذهنی شان دچار نوعی انزوای ارتباطی میشوند. لذا بیانگر نوعی اختلال ارتباطی است که دلایل فردی و اجتماعی متعددی در آن دخیل هستند. از این منظر تنهایی یک امر منفی خواهند بود که مخل زندگی جمعی انسان هاست.. 📝به عبارت دیگر «تنهایی» بیشتر یک آسیب دیده شده است که میبایست آن را حل کرد و درمان کرد. در جهان مدرن این وجه آسیب شناختی به واسطه برجسته شدن فردیت افراد و فردگرایی اهمیت بیشتری پیدا کرده است. به ظاهر تناقضی هست بین تشویق به فردگرایی در فرهنگ مدرن و گریز از تنهایی به مثابه یک اختلال. چون تنهایی به شدت به مقوله فردگرایی و محوریت فرد در جهان ارتباطاتش مرتبط است. اما تنهایی برای انسان مدرن فردگرا ظاهر بیشتر معنا پیدا کرده است و رواج دارد.. ...
  • گزارش تخلف

🔶چه کسی برد؟ چه کسی باخت؟. (درس‌های اجتماعی بازی‌های آسیایی اندونزی)

✍️مهدی سلیمانیه. ▪️اندونزی، با بیش از ۲۶۰ میلیون نفر جمعیت، پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان جهان است. این واقعیت را برخی از ما نمی‌دانند. همین نکته است که ماجرا را جالب می‌کند: چهره‌ی جمعیتی جدید اسلام، دیگر عرب نیست. آسیای شرقی است. بگذریم. در این بازی‌ها، یکی از نکاتی که برایم جالب بود، پوشش زنان و حجاب آنها بود: از هر سه تیپ زن مسلمان اندونزیایی در جریان تشریفات و اداره مسابقه‌ها می‌شد دید: زنان کاملا محجبه با روسری و لباس کاملا پوشیده، زنان دارای روسری بازتر و موهای تا حدی بیرون و زنان کاملا آزاد و بدون حجاب. چه مشکلی پیش آمد؟ جز اینکه تصویری دلنشین و دلچسب از زنان محجبه و اسلامی انتخابی و فضایی طبیعی به جهان از بزرگترین کشور مسلمان جهان ارائه شد؟ ...
  • گزارش تخلف

‍ 🔶ده تفاوت عمده دین و معنویت

✍️مصطفی ملکیان …🔻دین.۱️⃣درباره خود دعوی صدق انحصاری دارد …۲️⃣معمولا انسانهایی را که متدین به سایر ادیانند دعوت به تغییر دین میکند …۳️⃣بیشتر به خدای متشخص و انسانوار قائل است …۴️⃣بیشتر معطوف به بیرون از خود (the self) است …۵️⃣بیشتر معطوف به سعادت آتی و آنجهانی است …۶️⃣مبتنی بر ایمان و تعبد است …۷️⃣معمولا فاقد جنبه اسطوره‌ای نیست …۸️⃣بیشتر خواهان این است که شخص کاملا به معتقدات، اخلاقیات و عبادیات خاصی التزام ورزد و از آنها عدول نکند …۹️⃣خطابش متوجه همه انسانهاست …🔟دارای طبقه‌ای به نام روحانیت هست که وظایف و امتیازات خاص خود را دارند …🔻معنویت.۱️⃣درباره هیچ دینی دعوی صدق انحصاری ندارد، بلکه هر دینی را تجربه معنوی ای میداند که از سایر تجارب معنوی (یعنی سایر ادیان) بی نیاز نیست …۲️⃣هیچ کسی را دعوت به تغییر دین نمی‌کند، بلکه از هر کسی می‌خواهد که واقعا ملتزم به دین خود باشد …۳️⃣به خدای غیرمتشخص و ناانسانوار قائل است …۴️⃣کاملا معطوف به درون «خود» است و با ساحات وجودی سروکار دارد …۵️⃣کاملا معطوف به سعادت کنونی و این جهانی است، در عین اینکه منکر زندگی پس از مرگ نیست به تعبیری، سعادت آجل را اولی ...
  • گزارش تخلف

🔶دین گریزی هیستریک، دین گزینی هیستریک. ✍️عمادالدین باقی

این پژوهش نخست بار به صورت یک سخنرانی آموزشی در مؤسسه رخداد سه شنبه۱۲شهریور۱۳۹۲ ارائه گردید. روزنامه بهار، شنبه ۱۶ شهریور ۱۳۹۲، صفحه ۸خلاصه‌ای از آن را با عنوان «شبه‌دین‌ها و دین‌گریزی» منتشر کرد اما متن کامل و ویراسته شده این بحث به سومین همایش ملی آسیب‌های اجتماعی (خرداد۱۳۹۷) ارائه گردید و به تازگی در مجله حوزوی صفیر شماره ۱۹و۲۰ فروردین تا تیر۱۳۹۷ ص۵۵-۳۸ نیز متن کامل آن منتشر شده است. مقاله به توصیف و طبقه بندی گرایش‌ها و نحوه مواجهه با آنها می‌پردازد و بیان می‌دارد که نظام رسمی با ۹گرایش عمده مواجه است:.۱-فرق اسلامی/ ۲- گرایش‌های عرفانی و همچنین عرفان‌های نوظهور. /۳-مسیحیان آزاد. ۴- وهابیت. / ۵- بهاییت. / ۶- بودیسم. / ۷- کمونیسم. / ۸- قشریگری مذهبی یا اسلامی. ...
  • گزارش تخلف

🔶آیا حوزه علمیه واقعا سکولار است؟.. ✍️محمد وکیلی

◀️انتقاد از ناکارآمدی حوزه‌های علمیه طی چند سال گذشته، (علاوه بر محیطهای غیرحوزوی) در داخل حوزه علمیه با سخنرانی‌های اساتیدی چون حجت الاسلام اکبرنژاد به جریان افتاده بود، با تجمع هفته گذشته فیضیه و ورود دکتر رحیم‌پور ازغدی به این بحث و انتقاد از عدم توجه حوزه‌های علمیه به مسائل روز جامعه و نظام با واکنش‌ها و حواشی جدیدی که ایجاد کرد، وارد فاز جدیدی شد. حواشی‌ای که علاوه بر محیطهای حوزوی، به محافل غیرحوزوی نیز راه یافت و در ادامه فضای سیاسی را نیز در بر گرفت. هرچند که کشیده شدن اینچنین مباحثی به فضای عمومی سیاسی، امکان تحلیل و ارزیابی صحیح در مورد آن از بین می‌برد؛ با این حال به نظر می‌رسد در پرداخت این مسئله و ارزیابی عملکرد حوزه، چند نکته را باید مورد توجه قرار داد:. 🔴وقتی می‌گوییم حوزه منظورمان چیست؟ حوزه علمیه نهاد یا مرکزی واحد، مشخص و قابل اشاره نیست و در واقع حوزه علمیه، مجموعه‌ای از مراکز، نهادها، موسسات و افرادی هستند که در عرصه تولید علم دین، تربیت کارشناس دین و تبلیغ دین فعالیت می‌کنند. بخشی از این مراکز، نهادها و سازمانها توسط شخصیت‌های حوزوی همچون مراجع تقلید و فضلای حوزوی ...
  • گزارش تخلف

همایش بین المللی فلسفه دین معاصر-دانشگاه خوارزمی-۲۰۱۹.. Dear friends and colleagues,. Greeting!

It is our great pleasure to announce that ‘the ۷th International Conference on Contemporary Philosophy of Religion’ will be held in Tehran, Iran, «Kharazmi University» at ۲۹-۳۰ January ۲۰۱۹. Please do join us. Also, please forward the following CFP to whom you think might be interested. Sincerely yours,. Conference Secretariat. *****. Comparative Philosophy of Religion (۲): Foundations and Issues. Basics:. - Nature of Comparative Philosophy of Religion. ...
  • گزارش تخلف

🔶​آموزش‌های مذهبی در غرب چگونه به‌روز می‌شود؟

✔️در دنیایی که دین نسبت به نظام‌های اعتقادی بسیار و گوناگون، بیگانه‌تر به نظر می‌رسد، برای آموزش مذهب به کودکانمان به راه و روش جدیدی نیاز داریم …در جوامع سکولار مدرن، همچون بریتانیا، این تمایل وجود دارد که فکر کنند «مذهب» چیزی است که دیگران به آن عمل می‌کند. وقتی ما معانی درون زندگی مؤمنان را درک نکنیم، قادر نخواهیم بود به درستی آنها و خودمان را درک کنیم؛ و در جهانی که جهانی‌سازی جوامع را با ارزش‌های متفاوت به سمت قرابت بیشتر هل می‌دهد، این عدم شناخت خطرناک است …پاسخ بدیهی این است که در مدارس به جای اینکه مذهب را دلبخواهانه و تصادفی آموزش بدهیم – چیزی که امروز در انگلستان رایج است - تلاش کنیم آن را به درستی به کودکان آموزش بدهیم. چارچوب قانونی برای این موضوع ۷۵ سال پیش تعیین شد، یعنی زمانی که بریتانیا بسیار متفاوت با امروز بود و بدون تردید کشوری مسیحی به شمار می‌رفت و فرض این بود که در تمام مدارس دین مسیحیت آموزش داده شود و بر اساس آن عمل بشود ومعنای اصلی اعمال مذهبی اجتماعی روزانه به منظور عبادت صریح مسیحی باشد؛ چیزی که از آن زمان تاکنون تعدیل یافته است تا نشان‌دهندۀ یک شخصیت مسیحی ن ...
  • گزارش تخلف