خاقانی شروانی

خاقانی شروانی

شرح قصائد خاقانی؛ بر اساس شرح برزگر خالقی کانال دیگر ما: گزینهٔ شعر معاصر @gozineyesher لینک پست اول: https://t.me/khaghanieshervani/4

قصیدهٔ۱۱..۴۶. گفتم کامروز کیست تازه‌سخن در جهان؟. گفت: که خاقانی است بلبل باغ ثنا،..۴۷

مادح شیخ امام، عالم عامل که هست. ناصر دین خدای، مفتخر اولیا. تازه‌سخن: شاعر نوآور و بدیع‌پرداز. مادح: مدح کننده. عالم عامل: عمل‌کننده به علم، عالم با عمل …

خاقانی شروانی. شرح قصائد خاقانی؛ بر اساس شرح برزگر خالقی …کانال دیگر ما:. گزینهٔ شعر معاصر

قصیدهٔ۱۱..۴۵. گفتم زاسرار باغ هیچ شنیدی؟ بگوی

گفت: دل بلبل است در کف گل مبتلا …مبتلا: گرفتار بلا، رنجور..

قصیدهٔ۱۱..۴۴. دوش نسیم سحر بر در من حلقه زد. گفتم کآن کیست؟

گفت: قاصدی‌ام آشنا …حلقه زدن: در کوفتن،. حلقه بر در زدن: در کوفتن و طلب فتح باب کردن، در قدیم درهای منازل دارای حلقه و چکش بود که آشنا حلقهٔ در را می‌کوفت و غریبه چکش را به صدا در می‌آورد …

قصیدهٔ۱۱..۴۳. بر قد لاله قمر دوخت قباهای رش

خشتک نفطی نهاد بر سر چینی‌قبا …رش: نوعی جامهٔ ابریشمین گران‌بها. خشتک: پارچهٔ چهارگوشه زیر بغل جامه، سجاف و بغلک. نفطی: تیره و سیاه. خشتک نفطی: استعاره از داغ و سیاهی وسط لاله. چینی قبا: قبای سرخ چینی. پیشینیان ماه را صباغ و مشاطهٔ گل‌ها می‌پنداشتند و معتقد بودند که رنگ سرخ گل و لاله بر اثر رنگرزی ماه است و شاید همین باور در ذهن خاقانی سبب شده است که قمر را خیاطی بپندارد که بر اندام لاله قبای ابریشمین می‌دوزد … ...

قصیدهٔ۱۱..۴۲. دفتر گل را فلک کرد به شنگرف رنگ

زرین‌شیرازه زد هر ورقی را جدا …دفتر گل: اضافهٔ تشبیهی، ورق و صفحهٔ گل. شنگرف: ماده‌ای مرکب از گوگرد و جیوه که گرد سرخ‌رنگ آن در نقاشی به کار می‌رود. شیرازه زدن: ته‌بندی و ته‌دوزی کتاب و دفتر. بین «دفتر»، «شیرازه» و «ورق» تناسب است … ...

قصیدهٔ۱۱..۴۱. شاخ شکوفه‌فشان سنقرکانند خرد

هر نفسی بال و پر ریخته‌شان از قضا …سنقرکان: سنقرهای کوچک، و سنقر مرغ شکاری کوچک از جنس چرغ است که پیوسته شاهان بدآن شکار می‌کنند. از قضا: از روی حکم و فرمان، از گردش روزگار …معنی: شکوفه‌هایی که از شاخ ریخته می‌شود و بر زمین پراکنده می‌گردد، به بال و پر سنقرکان مانند شده است که به سبب گردش روزگار ریخته می‌شود … ...

در سلسله شد دجله / یادداشتی از: دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی درباره مطلع ایوان مداین خاقانی / یادنامه دکتر رشید عیوضی / به کوشش: محمد

در سلسله شد دجله....pdf (830.8 KB)

دانلود و مشاهده در تلگرام

قصیدۀ۱۱..۴۰. طلق روان است آب بی‌عمل امتحان. زر خلاص است خاک بی‌اثر کیمیا

طلق روان: استعاره از شراب، و طلق سنگی است سفید و براق چون بر چیزی بمالند، آتش آن را نسوزد و اگر حل گردد، مثل آب شود و اکسیر گردد که در کیمیاگری به کار رود و شراب هم اکسیر باشد. امتحان: رنج و محنت. خلاص: خالص و بی‌غش. کیمیا: قصیدۀ۲؛ بیت ۵۹. بین «طلق روان» در معنی «اکسیر» با «کیمیا» ایهام تناسب است …معنی: با فرارسیدن بهار آب بی‌هیچ رنجی چون شراب مست کننده و خاک بدون کیمیاگری زر خالص گشته است … ...

قصیدۀ۱۱..۳۸. یافت ز اخلاق او فرتوت فر. برد ز انصاف او فصل بهاران بها ….۳۹

نافۀ آهو شده‌ست ناف زمین از صبا. عقد دوپیکر شده‌ست پیکر باغ از هوا …نافه: کیسه‌ای است به حجم یک نارنج که در زیر شکم جنس نر آهوی ختن در زیر پوست نزدیک عضو تناسلی حیوان قرار دارد و دارای منفذی است که از آن ماده‌ای سیاه‌رنگ روغنی شکل خارج می‌شود که بسیار خوشبو و معطر است. به این ماده مشک گفته می‌شود. ناف زمین: مرکز و میان زمین، مسلمانان مکه را مرکز و عالم می‌دانند. عقد دوپیکر: گردنبند جوزا که مراد کلب الجبار است. نک به (قصیدۀ۴؛ بیت ۵۸). پیکر: شکل و نقش و صورت. بین «نافه» و «ناف» جناس مذیل و بین «دوپیکر» و «پیکر» جناس مزید است … ...

قصیدۀ۱۱..۳۷. صدر براهیم‌نام، راد سلیمان‌جلال. خواجۀ موسی‌سخن، مهتر احمدسخا …صدر: بزرگ و مهتر

سلیمان‌جلال، موسی سخن. احمدسخا: صفت مرکب، با جلال و جاه سلیمان. در سخن‌گویی مانند موسی کلیم الله و با جود و بخشش و کرم پیامبر اکرم (ص) …

قصیدهٔ۱۱..۳۶. موی‌شکافم به شعر، موی شدستم ز غم

لیک نگنجم همی در حرم مقتدا …موی شکافتن: کنایه از دقت و باریک‌اندیشی. موی شدن: کنایه از بسیار لاغر و نحیف و باریک شدن. حرم مقتدا: مراد بارگاه امام ناصرالدین ابراهیم ممدوح خاقانی است …

قصیدهٔ۱۱..۳۵. صبح امید منی طاب علیک الصبوح

گرچه به شب‌های هجر طال علی البلا …طاب علیک الصبوح: جمله دعایی؛ یعنی خوش و خوب و پاک باد بر تو بادهٔ صبحگاهی. طال علی‌البلا: دراز شد بر من مصیبت و گرفتاری …

قصیدهٔ۱۱..۳۴. بر سر کوی تو من نایب خاقانی‌ام. بو که به دیوان عشق نام برآید مرا!

…بوکه: بود که، باشد که/ دیوان عشق: دفتر و جریدهٔ عشق. نام برآمدن: نامدار شدن و شهرت گرفتن نام …

قصیدهٔ۱۱..۳۳. لعل تو‌ طرف زر است بر کمر آسمان. وصل تو مهر تب است در دهن اژدها …لعل: استعاره از لب

طرف زر: زر و‌نقره که بر کمر بندند. مهر تب: خاقانی در بسیاری از موارد مهر تب را به جای مهرهٔ تب به کار برده و به معنی مهره‌ای که دفع تب کند؛ «در قدیم دعانویس دعایی می‌نوشت، آن را در آب می‌انداختند تا مرکبش حل شود؛ به شربتی که به دست می‌آمد، مهر تب می‌گفتند و آن را در دفع تب نافع می‌دانستند.» (فرهنگ اشارات، سیروس شمیسا). از فقر ساز گلشکر عیش بدگوار. وز فقر خواه مهر تب جان ناتوان. (دیوان خاقانی؛ ص۳۰۹). در تب هجرانش افکندی و آنگه مهر تب. از ثنای خسرو صاحب‌قران انگیختی. (دیوان خاقانی؛ ۶۶۸). در دهان اژدها بودن: کنایه از غیرقابل دسترس بودن. ...

قصیدۀ۱۱..۳۱. ای ز تو ما بی‌خبر، ما به تمنای تو. بس که بپیموده‌ایم عالم خوف و رجا....۳۲

گاه بدزدیم چشم از تو ز بیم رقیب. گه به نظر بشکنیم چشم رقیب تو را …چشم دزدیدن: دزدیده و پنهان نگاه کردن. رقیب: نگهبان و مراقب؛ کسی که مواظب معشوق است و عاشق را از او دور می‌کند؛ معمولاض دایۀ دختر این نقش را بر عهده داشت. و گاهی نیز عاشق و معشوق از غفلت رقیب استفاده کرده، با اشارات چشم و ابرو قول و قرار می‌گذاشتند و سخنان خود را با یکدیگر می‌گفتند. نظر: چشم زدن و چشم زخم رساندن، و آن آزار و نقصانی که از اثر نظر بد به کسی یا چیزی رسد … ...

قصیدۀ۱۱..۳۰. از رخ تو کس نداد هیچ نشانی تمام

وز مژه تو نکرد هیچ خدنگی خطا …خدنگ: نام درختی است که چوب آن در نهایت محکمی و صافی است و چون اکثر از چوب آن تیر سازند، بنابراین مجازا اسم تیر شده است، مطلق تیر.. معنی: کسی تو را نشناخت و همه را با تیر نگاه کشتی … ...

قصیدۀ۱۱..۲۹. صد لطف از کردگار، وز لب تو یک سخن

صد ستم از روزگار، وز دل تو یک جفا …معنی: یک دعا از لب تو سبب صد لطف خداست و یک نفرین تو سبب صد ستم روزگار می‌شود..

قصیدهٔ۱۱..۲۷. ای صفت زلف تو غارت ایمان ما. عشق جهان‌سوز تو بر دل ما پادشا …۲۸

بر در ایوان توست پای‌شکسته خرد. بر سر میدان توست دست‌گشاده هوا …دست‌گشاده: گدا و دست‌دراز، آزاد و رها. برای این بیت دو معنای نزدیک به هم را می‌توان در نظر گرفت …معنی۱: خرد لنگ و عشق گدای درگاه توست. معنی۲: عقل در درگاه تو اسیر اسیر و بسته است؛ ولی عشق آزاد و رهاست.. ...

قصیدهٔ۱۱..۲۶. حافظ اعلام شرع ناصر دین رسول

کز مدد علم اوست نصرت حزب خدا …اعلام شرع: بیرق‌ها و رایت‌های شریعت و دین، نشانه‌های شرع و دین. حزب خدا: حزب الله، کنایه از مؤمنان و صالحان و عارفان، اشاره است به بخشی از آیهٔ ۲۲ سورهٔ مجادله: الا ان حزب الله هم‌المفلحون، آگاه باش که حزب خدا رستگارانند … ...